CỤC MÔI TRƯỜNG

Đà Nẵng đang xây dựng thành phố môi trường nhưng rác thải vẫn xử lý bằng phương pháp chôn lấp lạc hậu. Các dự án nhà máy xử lý rác hiện đại chậm triển khai.

Áp lực rác thải phát sinh

Theo Trung tâm Quan trắc và Quản lý hạ tầng tài nguyên, môi trường và nông nghiệp Đà Nẵng, đơn vị quản lý, vận hành bãi rác Khánh Sơn (thuộc Sở NN-MT Đà Nẵng), mỗi ngày, bãi rác này tiếp nhận khoảng 1.400 tấn rác thải sinh hoạt. Hầu hết các hộc rác từ số 1 đến số 6 cơ bản đã đầy, một số hộc gần như không còn khả năng tiếp nhận.

Để tránh nguy cơ quá tải rác thải cục bộ tại bãi rác Khánh Sơn, Đà Nẵng đang đẩy nhanh tiến độ thi công hộc rác số 7, đồng thời thực hiện giải pháp tình thế là đắp bù rác vào các khu vực sụt lún của hộc rác từ số 1 đến số 6. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp mang tính tạm thời và không thể giải quyết triệt để bài toán rác thải đang ngày một phức tạp hơn.

Thực tế, từ nhiều năm trước, Đà Nẵng đã có chủ trương đầu tư xây dựng nhà máy xử lý rác hiện đại 650 tấn/ngày đêm (năm 2010) và nhà máy xử lý rác 1.000 tấn/ngày đêm (năm 2017) tại Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Khánh Sơn (phường Hòa Khánh). Thế nhưng cho đến nay, các dự án này vẫn chưa khởi công, để lại khoảng trống lớn trong chiến lược xử lý rác bằng công nghệ tiên tiến.

Lý giải nguyên nhân chậm trễ, ông Phạm Nam Sơn, Giám đốc Sở NN-MT thành phố Đà Nẵng cho biết, quá trình triển khai và kêu gọi đầu tư nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt gặp không ít khó khăn, vướng mắc. Đơn cử như việc thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi theo hình thức đối tác công – tư (PPP) bị kéo dài do ảnh hưởng của Luật PPP mới được ban hành. Bên cạnh đó, các văn bản quy định, hướng dẫn về trình tự thủ tục cũng như phân định trách nhiệm giữa các cơ quan, tổ chức liên quan còn thiếu và chưa thống nhất, dẫn đến nhiều lúng túng trong thực thi.

Không chỉ vậy, các nhà đầu tư cũng tỏ ra e ngại khi tham gia vào lĩnh vực xử lý rác bằng công nghệ đốt phát điện - một giải pháp tiên tiến nhưng đòi hỏi chi phí đầu tư lớn. Họ mong muốn được đảm bảo cam kết cung cấp rác sinh hoạt ổn định và lâu dài, nhằm tạo sự yên tâm về nguồn nguyên liệu đầu vào. Tuy nhiên, hiện chưa có quy định pháp lý rõ ràng để ràng buộc cam kết này, khiến quá trình thu hút đầu tư càng thêm khó khăn.

Chính vì những vướng mắc trên, đến nay Đà Nẵng vẫn chưa thể đưa vào vận hành bất kỳ nhà máy xử lý rác hiện đại nào. Toàn bộ lượng chất thải sinh hoạt của Đà Nẵng hiện vẫn đang được xử lý bằng hình thức chôn lấp - phương pháp đã bộc lộ nhiều hạn chế về môi trường và quỹ đất.

Trước tình hình đó, chính quyền thành phố đã chủ động đề xuất cơ chế đặc thù nhằm tháo gỡ vướng mắc và được Quốc hội chấp thuận tại Nghị quyết số 136. Ngoài ra, tỉnh Quảng Nam (cũ) cũng ban hành Nghị quyết số 01/2020/NQ-HĐND về cơ chế hỗ trợ đầu tư xử lý rác thải. Tuy vậy, việc triển khai trên thực tế vẫn chưa đạt nhiều kết quả, nhất là tại các địa phương miền núi là những nơi còn gặp nhiều khó khăn về hạ tầng và nguồn lực.

Tăng tốc đầu tư các dự án xử lý rác hiện đại

Theo Chỉ thị số 41/CT-TTg về Một số giải pháp cấp bách tăng cường quản lý chất thải rắn, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương, bao gồm: Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ phải khẩn trương đầu tư hoặc đưa vào vận hành các nhà máy xử lý rác thải theo hướng công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường. Bên cạnh đó, phấn đấu đến hết năm 2025, các tỉnh thành này phải giảm tỷ lệ rác thải được xử lý bằng phương pháp chôn lấp trực tiếp xuống dưới 20%.

Tuy nhiên, với tình hình thực tế của Đà Nẵng, các chỉ tiêu này rất khó đạt được do các dự án nhà máy xử lý rác thải tại Khu liên hợp xử lý rác thải Khánh Sơn vẫn trong giai đoạn nghiên cứu, trong khi đó bãi rác chôn lấp Khánh Sơn lại đang đối mặt với nguy cơ quá tải.

Để giảm tỷ lệ chôn lấp rác sau xử lý sẽ không quá 20% theo Đồ án Điều chỉnh quy hoạch xử lý chất thải rắn thành phố đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Đà Nẵng phấn đấu đến năm 2030 sẽ hoàn thiện Khu liên hợp xử lý chất thải rắn tại Khánh Sơn, với tổng diện tích 70 ha, tích hợp chức năng tiếp nhận, tái chế, xử lý các loại rác sinh hoạt, công nghiệp, y tế và xây dựng, kết hợp khu chôn lấp tro xỉ. Công nghệ xử lý sẽ bao gồm đốt rác thu hồi năng lượng, xử lý sinh học và chôn lấp hợp vệ sinh.

Giai đoạn sau năm 2030, thành phố dự kiến tiếp tục đầu tư xây dựng Khu liên hợp xử lý chất thải rắn phía Tây, với quy mô khoảng 100 ha. Khu liên hợp này sẽ được thiết kế đồng bộ, đáp ứng nhu cầu xử lý rác toàn thành phố, đồng thời hướng đến mục tiêu phát triển nền kinh tế tuần hoàn.

Đồng thời, Đà Nẵng xác định phân loại rác tại nguồn là giải pháp nền tảng. Thành phố đang tập trung thiết lập mạng lưới, đầu tư xây dựng các điểm thu gom, phân loại chất thải rắn tại khu dân cư, góp phần nâng cao hiệu quả xử lý từ đầu vào. Hiện nay, dự án nhà máy xử lý chất thải rắn quy mô 650 tấn/ngày đêm đang trong quá trình san lấp mặt bằng và đẩy nhanh các thủ tục đầu tư. Công nghệ xử lý rác thải được lựa chọn là công nghệ đốt lò ghi cơ học của Đức, sẽ được Bộ Bộ NN-MT thẩm định. Dự kiến nhà máy này sẽ vận hành vào cuối năm 2026.

Mới đây, tại buổi làm việc với UBND TP. Đà Nẵng, đoàn giám sát của Quốc hội do Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan dẫn đầu đã đánh giá cao nỗ lực triển khai Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 của địa phương. Tuy nhiên, các đại biểu cũng thẳng thắn nhìn nhận, việc xử lý rác thải của thành phố vẫn chưa đáp ứng yêu cầu khi phương pháp chôn lấp vẫn chiếm tỷ lệ lớn – điều không phù hợp với mục tiêu phát triển thành phố môi trường mà Đà Nẵng đang hướng tới.

“Đà Nẵng xác định cần tiếp tục đẩy mạnh mô hình phân loại rác tại nguồn, đồng thời tăng tốc đầu tư các nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ hiện đại. Bên cạnh đó, thành phố cũng tập trung thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và tăng cường xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường nhằm xây dựng đô thị xanh – sạch – bền vững”, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Sở NN-MT TP. Đà Nẵng đang mời các nhà đầu tư trong và ngoài nước đăng ký quan tâm dự án Nhà máy xử lý rác sinh hoạt công suất 1.000 tấn/ngày theo hình thức PPP. Dự án có tổng vốn hơn 2.777 tỉ đồng, thực hiện theo hợp đồng BLT, thời gian vận hành 25 năm. Thành phố cam kết thanh toán dịch vụ xử lý với giá dự kiến 19,50 USD/tấn.

Lan Anh